Steeds vaker maak ik sieraden van onbehandeld koper. Na het oxideren, vijlen, schuren en polijsten krijgen die sieraden een mooie vintage, bohemian uitstraling en sommige exemplaren lijken zelfs een rol te hebben gespeeld in een steampunk, vampieren- of gothic film. Tijdens een beurs- of marktdag krijg ik wel eens de vraag hoe dat nu zit met ’t roesten of lelijk worden van koper. En geeft dat niet af op kleding?
Roesten, corrosie of oxidatie; het is een aantasting van metalen door reactie met zuurstof en water. Halfedelmetalen zoals zilver, koper en koperlegeringen hebben de neiging zich te verbinden met andere stoffen boven zuurstof. Koper reageert in de lucht met sulfiden, carbonaten en nog wat andere onoplosbare koperverbindingen.
En welke kleur krijgt koper dan als het roest?
Dat ligt aan twee factoren. Het is dus een misvatting dat koper altijd groen uitslaat. In de eerste plaats ligt het aan de hoeveelheid water. In een droge omgeving wordt niet-gebruikt koper donker mat rood (Cu2O). Dat kan met koperpoets, een citroenschilletje of een doekje met azijn weer glanzend gepoetst worden. Als er in de omgeving van koper veel water is, zoals oude waterleidingen, plantenpotten, het vrijheidsbeeld of de Watertoren (Oss), slaat het wel groen uit (een reactie met CO2 en water). Met dit kopergroen moet je oppassen; het is giftig.
Wat gebeurt er met de koperen sieraden van One to Love Crafts?
Dat heeft te maken met de tweede factor; gecontroleerd beïnvloeden. De sieraden zijn met zwavellever geoxideerd en vervolgens geschuurd en gepolijst. Met deze oxide/zoutenlaag is de kleurvorming onder controle en tegen verdere corrosie beschermd. Sieraden die niet gedragen worden, slaan na verloop van tijd wel wat donker en dof uit, maar met een citroenschilletje is dat snel weer glanzend gemaakt. Door de fraaie patina op de dieper liggende plekken heeft het sieraad die mooie verouderde uitstraling.
Tip: sieraden die gedragen worden, blijven sowieso glanzen.
En zeg nou eens eerlijk... zijn ze niet prachtig?!
klik maar eens op de foto…
Scheikunde voor de liefhebbers:
Aanvankelijk reageert koper met zuurstof uit de lucht in een oxidatiereductie of redoxreactie: koper geeft elektronen af aan zuurstof, die het koper oxideert en de zuurstof vermindert:
2Cu + O 2 → Cu 2 O (roze of rood)
Vervolgens blijft het koper (I) oxide reageren met zuurstof om koperoxide (CuO) te vormen:
2Cu 2 O + O 2 → 4CuO (zwart)
De watertoren in Oss is gebouwd in 1935. In die tijd bevatte de lucht veel zwavel door luchtverontreiniging vanwege kolenverbranding. Dan gebeurt het volgende:
Cu + S → 4CuS (zwart) en de CuS reageert vervolgens met kooldioxide (CO 2 ) uit de lucht en hydroxide-ionen (OH – ) uit waterdamp om drie verbindingen te vormen waarbij de aanwezigheid van zouten èn vocht noodzakelijk is voor de volgende reacties:
2CuO + CO 2 + H 2 O → Cu 2 CO 3 (OH) 2 (groen)
3CuO + 2CO 2 + H 2 O → Cu 3 (CO 3 ) 2 (OH) 2 (blauw)
4CuO + SO 3 + 3H 2 O → Cu 4 SO 4 (OH) 6 (groen)
De snelheid waarmee het patina zich ontwikkelt en de kleur ervan, hangt dus af van de vochtigheid en luchtverontreiniging, niet alleen van de aanwezigheid van zuurstof en kooldioxide. Patina ontwikkelt en evolueert in de loop van de tijd. Best wel mooi eigenlijk dat het dak van “onze Osse” watertoren dezelfde kleur heeft als het Vrijheidsbeeld in New York! Het duurde 20 jaar voordat het Vrijheidsbeeld groen was. Herstellen van de kleur werd destijds gelukkig als vandalisme beschouwd.
En de kleding?
De sieraden geven niet af op kleding omdat daar niets in zit wat een reactie veroorzaakt. Het is wel zo dat de huid donker kan verkleuren bij direct contact met koper. Dat komt door de zouten op een vochtige huid. Wist u overigens dat de mens koper nodig heeft? Het wordt bijvoorbeeld toegevoegd aan babyvoeding. Als de huid groen uitslaat door het dragen van koper, is de kans groot dat je te weinig water drinkt (hoge concentratie zouten) of dat er sprake is van een tekort aan koper in het lichaam. Koper supplementen zijn bij iedere drogisterij verkrijgbaar.